Czym są rady seniorów?
Rady seniorów są jedną z metod rzecznictwa praw i postulatów osób starszych. Powstają na mocy art. 5c ustawy o samorządzie gminnym: “Gmina sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej”.
Jednym ze sposobów realizacji tego zadania może być utworzenie gminnej rady seniorów, którą powołuje do życia rada gminy z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk. Możliwość taka pojawiła się wprost w zmianie ustawy o samorządzie gminnym z 2013 roku, jednakże rady powstawały już wcześniej (na przykład w Poznaniu w 2007 roku uchwałą Rady Miasta powołana została Miejska Rada Seniorów).
„Zadaniem ustawodawcy w tym zakresie powinno być stworzenie jasnych podstaw prawnych umożliwiających praktyczne popularyzowanie idei przedstawicielstwa seniorów przy organach samorządu terytorialnego i powoływanie gminnych rad seniorów. Rady te będą reprezentować interesy i potrzeby starszych mieszkańców wobec władz samorządowych i brać udział w formułowaniu oraz przekazywaniu opinii i stanowisk dotyczących nie tylko strategicznych, ale i bieżących planów rozwoju gminy” (Druk nr 1572/VII kadencji Sejmu).
Rada seniorów ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny, składa się z przedstawicieli osób starszych oraz przedstawicieli podmiotów działających na rzecz osób starszych, w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku.
Rady seniorów stają się bardzo ważnym narzędziem partycypacji obywatelskiej. Są częścią demokracji lokalnej, której fundamentem jest myślenie o wspólnocie samorządowej jako o wszystkich mieszkańcach gminy. Ponadto gminne rady seniorów stanowią doskonały czynnik pobudzający aktywność obywatelską osób starszych w społeczności lokalnej, pozwalają na poznanie opinii dotyczących potrzeb środowiska seniorów, zwrócenie uwagi na problemy tej grupy społecznej oraz wykorzystanie potencjału osób starszych.
Rady Seniorów w Małopolsce
W Małopolsce gminne rady seniorów nie są wciąż zjawiskiem powszechnym. Badania stanu i kondycji rad seniorów nie są prowadzone systematycznie. Wg badania przeprowadzonego przez Fundację Miejsc i Ludzi Aktywnych w roku 2019 w województwie małopolskim działały wówczas 33 rady seniorów (https://mila.org.pl/milowe-publikacje/gminne-rady-seniorow-w-malopolsce/). Przeprowadzona aktualnie pobieżna kwerenda pokazuje, że liczba ta wzrosła do 35+ gminnych i miejskich rad seniorów. Niektóre rady działają już od kilku kadencji, są takie, które po jednej kadencji nie powołały już następnego składu.
Rady seniorów podejmują tematy istotne z punktu widzenia seniorów. Często punktem wyjścia dla działalności rady jest przeprowadzenie diagnozy sytuacji seniorów w gminie, poznanie problemów i potrzeb i kwestie, którymi zajmują się w pierwszej kolejności dotyczą tych właśnie kwestii. Najczęściej wśród podejmowanych zagadnień są sprawy związane z:
- ochroną zdrowia (np. koperty życia, promocja Programu Tele-Anioł, dostępność do przychodni i specjalistów);
- ofertą spędzania wolnego czasu (np. dostęp do kultury, sportu, rekreacji, partycypacyjne tworzenie oferty dla seniorów, udział w organizacji wydarzeń dla seniorów);
- aktywizacja seniorów (tworzenie warunków do aktywizacji społecznej, obywatelskiej, włączanie do konkretnych działań)
- infrastruktura przyjazna dla seniorów i dostępność (projektowanie uniwersalne, identyfikowanie barier, podejmowanie działań na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu).
Ważne jest też podejmowanie działań na rzecz zwiększania udziału seniorów w życiu gminy, włączanie ich w proces decyzyjny, w szczególności w odniesieniu do kwestii, które mają znaczący wpływ na ich życie poprzez organizację debat, paneli dyskusyjnych, spotkań, szkoleń czy zapraszanie do udziału w partycypacyjnym opracowaniu polityki senioralnej w gminie.